7 života Aja Sofije

[vc_row][vc_column][vc_single_image image="5959"][vc_column_text]Piše: Natalija Trifunović[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][edgtf_separator type="normal" position="center"][vc_column_text css=".vc_custom_1609348590106{border-bottom-width: 1px !important;padding-bottom: 15px !important;background-color: #ffffff !important;border-bottom-color: #7c7c7c !important;border-bottom-style: dotted !important;}"]Život Aja Sofije počinje daleko pre njenog današnjeg izgleda i pre njenog poznatog imena. Ideja velike crkve jedne nove vaseljene,

30. Decembar 2020.

Koloseum Redakcija

1042Pregleda

Piše: Natalija Trifunović

Život Aja Sofije počinje daleko pre njenog današnjeg izgleda i pre njenog poznatog imena. Ideja velike crkve jedne nove vaseljene, u tadašnjem Konstantinopolju, započinje na istom tom mestu u 4. veku. Svoje čuveno ime, koje znači Sveta Mudrost, dobila je u 5. veku. Kroz istoriju imala je takvu sudbinu da joj je više puta menjan identitet u skladu sa okolnostima.

Konstantin Veliki je bio taj koji je Aja Sofiji predodredio budućnost od velikog značaja. On je započeo crkvu 325. godine a 360. godine je završio njegov sin Konstancije II. Njeno prvo ime bilo je Megali Eklisia (Velika crkva, grč.), sasvim odgovarajuće jer to je i bila. Pretpostavka je da je velika crkva u svom prvom obliku bila petobrodna bazilika sa prozorima iznad bočnih brodova, po uzoru na ostale bazilike Konstantina Velikog. U političkim neredim 404. godine završava se njen prvi život.

S obzirom da su njeno ime i njena uloga u istoriji već zapisani kao oni od izuzetne važnosti, njen život tu ne prestaje. Teodosije II godine 408. počinje izgradnju nove crkve a stare ideje. Godine 415. ona je osveštana i time započinje njeno neustrašivo dizanje iz pepela koje će kroz svoj život ponavljati kao feniks. Pretpostavlja se, na osnovu ostataka, da je Teodosijeva Megali Eklisia bila petobrodna bazilika drvene tavanice. Arhitekta ovog poduhvata bio je Rufinus. Ostaci ove crkve pronađeni su tokom iskopavanja tridesetih godina prošlog i danas se delovi portika mogu videti u bašti koja okružuje Aja Sofiju. Kraj drugog života Aja Sofije završio se požarom u čuvenoj “Pobuni Nika” 532. godine.

Projektant Isidor Miletski
Antimij Tralski
Hrišćanska crkva (537—1054),
Grčka pravoslavna crkva (1054—1204),
Rimska katolička crkva (1204—1261),
Grčka pravoslavna crkva (1261—1453),
Carska džamija (1453—1931),
Muzej (1935—2020)
Džamija (2020—)
Materijal: beli kamen, cigla
Dužina: 82 m
Širina: 73 m
Visina: 55 m

Odmah po ugušenoj pobuni, Justinijan započinje izgradnju Aja Sofije u obliku koji danas prepoznajemo. Do 537. godine ona je bila završena za neverovatnih nepunih 5 godina. Izgradnja je bila poverana arhitektama Antemiju iz Trala i Isidoru iz Mileta. Oni su tako maestralno izvršili svoju dužnost da je nova bazilika ostala najveća na svetu skoro čitav milenijum! Ogromna kupola koja je nadvisila srednji od tri borda nove bazilike ostaje do dan danas njen najveći atribut.

Od svog nastanka Velika Crkva je bila hrišćanska, sve dok se hrišćanski svet nije Velikom Šizmom 1054. godine podelio na katolički i pravoslavni, prilikom čega ona postaje Grčka pravoslavna crkva. Tokom prvog pada Carigrada, u VI krstaškom pohodu, kada je grad zauzelo Latinsko carstvo, Aja Sofija dobija svoj katolički život. Taj život trajao je do 1261. godine kada je Mihailo Paleolog oslobdio Carigrad a Aja Sofija ponovo postala Grčka pravoslavna crkva.

Kada je Vizantija 1453. godine pala u ruke Osmanlijama, sultan Mehmed II Osvajač je zauzeo baziliku i zabranio njeno uništavanje. Ona tom prilikom postaje Carska džamija čime započinje novi život i nove transformacije. Sve hrišćanske mozaičke predstave bivaju presvučene gipsom kako ne bi bile oštećene usled nove muslimanske dekoracije. Vremenom Aja Sofija dobija i četiri minareta, ne tako vitka kao na drugim džamijama, koji su majstorski projektovani u skladu sa proporcijama postejećeg zdanja. Ovaj život trajao je 5 vekova.

Mustafa Kemal Ataturk, osnivač moderne Turske države je 1934. godine Aja Sofiju preinačio u muzej. Ova odluka je potekla od ideje da se jedna ovako važna građevina pretvori u trezor celokupne ljudske istorije i ljudske umetnosti za nju vezane – ne istorije i ne umetnosti koja će se suočiti sa jednom ili drugom religijom, jednim, drugim, trećim ili desetim vladarom! Ovom prilikom je oslobođena većina prekrivenih vizantijskih mozaika. Takav potez stvorio je jedinstvenu sinergiju istorijskih podataka i time doveo do sekularizacije novi život Aja Sofije.

Za njen trenutni život je sadašnji predsednik Turske, Redžep Tajip Erdogan namenio da ponovo postane džamija. Ove godine 24. jula u Aja Sofiji je održana molitva nakon pauze od 86 godina i ona tom prilikom dobija svoje novo službeno ime: Velika Sveta džamija Aja Sofija. I pored ove odluke Aja Sofija je ostala otvorena za sve posetioce. Snaga koju ima jedna ovakva svetska baština će neminovno uvek biti sredstvo političkih iskaza tako da je moguće da nabrajanje života Velike Crkve još uvek nije gotovo.