Autori: Ela Nešić,arh Danilo Nedeljković,arh
Lokacija: Gundulićev venac, Beograd
Godina izgradnje: 2018.
Veličina objekta: 250 kvm

 

Nadogradnja gradskog jezgra pokazuje svu složenost urbanog fenomena. Projekat arhitekata Ele Nešić i Danila Nedeljkovića u srcu Dorćola primer je kako se savesnim projektantskim pristupom može intervenisati u starom jezgru grada tako da grad živi u duhu savremenih potreba, bez urušavanja svog nasleđa.

 

Beograd je grad nadogradnji bez ikakvog reda i poretka. Sasvim izvesno da nema ulice u starom jezgru grada u kojoj nije nadograđeno, zastakljeno i ozidano, bez poštovanja urbanističkih parametara, estetike nasleđa, i uopšte, odnosa prema sredini i gradu kao zajedničkom. Praksa takvog nadograđivanja u slepom polju propisa duboko je ukorenjena u složeni razvoj Beograda i nije samo stvar prošlosti.

 

Kada u takvom kontekstu svetlost dana ugleda brižljivo osmišljena nadogradnja, u kojoj su i arhitekte i investitor svesni vrednosti okruženja i složenosti gradskog tkiva, i kada ona proistekne iz ruku nagrađivanih arhitekata koji vešto barataju prostorom, zaslužuje da se nađe na stranicama časopisa. I ne samo to, nadogradnja u ulici Gundulićev venac arhitekata Ele Nešić i Danila Nedeljkovića dobitnica je dveju nagrada, Plakete Majske izložbe na 50. Majskoj izložbi i BIGSEE Architecture Award u okviru BIG Architecture festival (Slovenija), a našla se i na stranicama čuvenog svetskog arhitektonskog portala, Archdaily.

 

 

 

Nadogradnja sama po sebi prirodno nije loša. Kako arhitekta profesor Ranko Radović ističe, pri nadograđivanju postojećih objekata, tri su važna aspekta: sadržaj i program, zatim „količine“ dograđene materije i materijala, prostora i spratova, i konačno veza sa postojećim, arhitektura novog. Nadograđivanje postojećeg gradskog fonda zahvalno je zato što je infrastruktura već postojeća i time se direktno utiče na smanjenje tzv. „urban sprawl“-a, urbanog rasplinjavanja i ekstenzivnog širenja grada. Ipak, ono je i veoma delikatno, jer nadograđivanje ne podrazumeva samo intervenciju na objektu, već i u čitavom životu grada, te svaki novi stambeni kvadrat predstavlja i veću potražnju za parking mestima, zelenilom, zdravstvenim, obrazovnim i drugim ustanovama, i još mnogo toga. Zato je veoma važno da svaka intervencija na postojećem gradskom tkivu bude u skladu sa propisima i dugoročnim promišljanjem grada, da bude urbanistički mišljena i planirana, i kada dođe za sto projektanta, da bude u rukama arhitekata koji umeju da misle složen susret gradskih slojeva.

Intervencije na starom gradskom jezgru zahtevaju puno promišljanja kako se uklopiti u postojeći gradski fond i slojeve njegove istorije, a istovremeno ga nadopuniti u skladu sa aktuelnim duhom vremena. Upravo u tom susretu starog i novog leži izazov nadograđivanja, koje je dodatno intenzivirano odgovaranjem na striktno postavljene uslove postojećeg gustog okruženja. Nadogradnja na Dorćolu arhitekata Ele Nešić i Danila Nedeljkovića proistekla je iz veštog balansiranja želja i potreba investitora, uslova postojećeg gradskog tkiva i njegovih prednosti i ograničenja. Postojeći objekat datira još iz 1928. godine i izgrađen je u duhu akademizma. Interesantno, arhitekta i investitor postojećeg objekta predak je sadašnjih investitora, koji iako odavno nisu vlasnici cele zgrade, su s poštovanjem vodili računa o tome da njihova intervencija na objektu bude kvalitetna u arhitektonskom smislu.

 

 

 

Nadziđivanjem zgrade na Gundulićevom vencu formirana su dva dupleksa – penthausa. Autorski izraz arhitekata rezultovao je novoizgrađenim volumenom koji se oblikovno i materijalizacijski diferencira od postojećeg objekta izrađenog u stilu akademizma, na taj način da reflektuje savremeni duh uz upotrebu materijala. Raster novoizgrađenog dela, podela staklene opne, takva je da podržava ritam postojećeg objekta, čineći sa njime celinu. Takođe, žuto bojene vertikale na novom delu objekta proistekle su iz podele postojeće fasade, čime su pravci postojećih pilastara produženi na gornje etaže u svedenom obliku. Kako arhitekti navode, uvođenje kolorita imalo je za cilj da akcentuje postojeće pravce, i da staklenu zid-zavesu koja je više karakteristična za poslovne objekte „umekša“ konotirajući drugačiju namenu.

 

Postojeći objekat je stambeni, a i novoizgrađene etaže, dva dupleksa, prvenstveno su zamišljene sa stambenom namenom. Donji deo projektovan je kao otvoreni dnevni prostor (dnevna soba, trpezarija i kuhinja) bez pregrada, kako bi prostor dobio što je moguće više prirodnog svetla i ventilacije. Tako je jedina zatvorena prostorija u otvorenom planu donje etaže tzv. plava kapsula u kojoj je smešten toalet. Na gornjoj etaži predviđene su dve spavaće sobe sa terasama, toalet, i zajednički prostor za sedenje neposredno uz terasu ka ulici, sa zenitalnim osvetljenjem.

Međutim, od samog početka prostor je planiran multinamenski, tako da se lako može prenameniti i u poslovni prostor ukoliko postoji potreba. U tom slučaju donji nivo postaje otvoreni radni prostor, „open space“, dok su na gornjem nivou smeštene zasebne kancelarije. I u toj varijanti, predviđeni zajednički prostori za sedenje su veoma dragoceni.

 

Na samo oblikovanje prostora uticali su naravno zadati parametri same parcele, postojećeg objekta i suseda. Staklena opna ulične fasade novog dela ima uporište u funkcionalnim razlozima. Arhitekti su čitav stakleni front uveli radi uvođenja dnevne svetlosti u projektovane prostore, jer je zbog izražene severne orijentacije, izdužene forme na parceli i slepih bočnih zidova, uobičajenih za kompaktni gradski blok, postojeći objekat limitiran po pitanju prijema prirodnog svetla. Tako je uvođenje staklene zid-zavese na uličnu fasadu dalo dvojake rezultate: postignut je princip brisanja granica enterijera i eksterijera i omogućeno je uvođenje dnevnog svetla u što većoj meri u unutrašnjosti objekta, dok je kroz utisak dematerijalizacije i lakoće nadzidanih etaža ostvaren prostor koji deluje svetlije i optimističnije u odnosu na donje klasično građene etaže.

 

Osnovni princip uvođenja što više svetla u prostore, kao odgovor na nepovoljni oblik parcele, ogleda se i u uvođenju staklenih podova koji povezuju gornji i donji nivo dupleksa, kao i krovnih prozora koji daju zenitalno svetlo. Ovakvo projektantsko rešenje omogućilo je da prirodna svetlost preko krovnih prozora, a zatim i staklenog poda, dopre i do donjeg nivoa i vizuelno poveća volumen prostora. Takođe, tim elementima postignuto je i ukidanje granica između komunikacija i korisnih prostora, oživljujući maksimalno prostore komunikacije, čime je dodatno odgovoreno na nepovoljni oblik parcele.

 

Arhitekti su, uz apsolutno poverenje investitora, bili uključeni u čitav proces izrade objekta, i s obzirom na to da je tema nadogradnje u starom gradskom jezgru posebno delikatna, preuzeli su sve nužne korake. Tako je pre samog nadziđivanja objekta urađeno kompletno ojačavanje zgrade, na osnovu preporuka statičara i analiza temelja. Takođe, osim same nadgradnje, koja je uključivala i arhitektonsko i enterijersko oblikovanje novih etaža, posebno je rađen projekat restauracije postojeće fasade uz saradnju sa Zavodom za zaštitu spomenika. Zbog svih ovih aktivnosti, kao i neophodne procedure dobijanja potrebnih dozvola, ceo proces od prve skice do završetka objekta trajao je skoro tri godine, a radi se o ukupno dobijenoj novoj kvadraturi od 250 neto m2. Čitav proces je, uz važno poverenje investitora, bio u rukama arhitekata. Takav odnos prema struci, kao i odnos same struke prema zadatku i njegovim zahtevima, ogleda se u nažalost nedovoljno čestom kvalitetnom nadograđivanju postojećeg tkiva Beograda.